Одоогоор шинжлэх ухаан тодорхой хариулт өгөх боломжгүй байна. Гэхдээ ойртож байна…
Унадаг дугуй унах. Яг л дугуй унахтай адил, тийм ээ? Хэрэв та Корнелийн их сургуулийн профессор Энди Руина бол тийм биш.
Тэрээр хамтран зохиогчид болох Жим Пападопулос, Аренд Шваб, Жоди Коойжман, Яап Мэйжаард нартай хамтран "Унадаг дугуй гироскоп эсвэл касторын нөлөөгүйгээр өөрөө тогтворжиж чадна" гэсэн гарчигтай өгүүлэл бичсэн бөгөөд энэ нь урьд өмнө дурдсан тогтвортой байдлын нөхцлүүдийг санал болгож байна. Бие даан тогтворждог дугуйн үзэгдлийг хангалттай тайлбарлаж, тэр ч байтугай шаардлагатай биш юм.
‘Хүмүүс ерөөсөө унадаг дугуйн дээр зогсож чаддаг нь гайхалтай зүйл юм. Гэхдээ унадаг дугуйн хамгийн гайхалтай зүйлсийн нэг нь тэд өөрсдийгөө тэнцвэржүүлж чаддагт оршдог” гэж Руина хэлэв.
Жак Татигийн 1949 онд гарсан "Жур де Фет" киноны алдарт "Жур де Фет" киноны жишээн дээр унасан шууданчин Франсуа өөрийн гүйсэн азаргаа хөдөөгийн замд морьгүй эргэлдэж байхад нь Руина болон түүний бусад эрдэмтэд уламжлалт мэргэн ухааныг судлахаар болжээ. Унадаг дугуйг босоо байрлалд байлгах хоёр зайлшгүй нөхцөл бол дугуйны эргэлтийн гироскопийн эргэлт эсвэл урд дугуйны дугуйны зам юм.
"Та дугуйг хөдөлж байх үед л босоо байлгаж чадна" гэж Руина хэлэв. "Мэдэгдэж байгаа зүйл бол жолоодлого нь тэнцвэрийг бий болгодог. Унагчгүй дугуйны жолоодлогыг түгжиж, түлхэж, дараа нь явуулбал бид үүнийг харуулж чадна. Унадаг дугуй хөдөлгөөнгүй үедээ унадаг шигээ хурдан унана.’
Руина үр нөлөөг хүний гар дээрх шүүрийг тэнцвэржүүлэхтэй зүйрлэдэг. Босоо шүүр зүүн тийш хазайж эхлэхэд тэнцвэржүүлэгч гараа зүүн тийш нь хөдөлгөж, шүүрний ёроолыг унасан оройнхоо доор авчирч тэнцвэрээ сэргээнэ. Гэхдээ унадаг хүнийг тэгшитгэлээс хасвал яагаад унадаг дугуйтай ийм зүйл тохиолддог вэ?
‘Хүмүүс угаасаа ямар нэг зүйл хурдан эргэвэл гироскопийн нөлөөгөөр хөшиж хөшиж, эргүүлэхэд нөгөө тал руугаа эргэхийг хүсдэг гэж хүмүүс угаасаа боддог. Энэ бол нэг нийтлэг тайлбар юм. Нөгөө нь дугуй нь худалдааны тэргэнцэр дээрх кастор шиг ажилладаг.
Холбоо барих цэг
Хүмүүс урд дугуйны газартай харьцах цэгийг толгойн өнцөг болон салаа тармуураас шалтгаалан жолооны тэнхлэгийн урд байна гэж үздэг. Гэвч үнэндээ дугуй нь яг энэ тэнхлэгийн ард шалтай хүрдэг.’
Үр дүн нь босоо тэнхлэгийн эргэн тойронд 360° хөдөлдөг дугуй шиг (таны чихэвч нь дугуйны холхивч, гол нь түүний тэнхлэг гэж төсөөлөөд үз дээ) урд дугуй чинь бариулыг чинь дагадаг. Тиймээс дэлгүүр хэсэх тэргэнцэр шиг дугуйгаа урагшлуул, урд дугуй нь заавал орж ирж, аяллын чиглэлийн ард гүйдэг.
Гэсэн хэдий ч, судлаачдын тооцоолол нь гироскоп эсвэл касторын аль нь ч дугуйны жолоодлого болон өөрийгөө тогтворжуулахад хариуцлага хүлээдэггүй болохыг харуулсан.
Үүнийг батлахын тулд Руина болон түүний баг ‘Хоёр масс тэшүүр’ (TMS) гэж нэрлэдэг зүйлээ бүтээжээ. Эвхэгддэг скутер шиг харагдах TMS нь унадаг дугуйтай ижил шинж чанартай байдаг - хоёр дугуй, нугас (өөрөөр хэлбэл чихэвч) -ээр холбогдсон массын урд болон хойд хэсэг - гэхдээ энэ нь тийм биш байдлаар хийгдсэн. гироскоп эсвэл касторын нөлөөнд өртөмтгий.
Үүнд хүрэхийн тулд хоёр жижиг дугуй нь газартай шүргэлцдэг бөгөөд дээр нь ижил масстай, эсрэгээрээ эргэлддэг дугуйтай бөгөөд энэ нь эсрэг талын хөдөлгөөнтэй гироскопийн нөлөөг арилгадаг (TMS-ийн дугуйнууд нь тэшүүр шиг ажилладаг). Мөн урд дугуйны холбоо барих цэг нь жолооны тэнхлэгийн урд байрладаг бөгөөд дугуйных шиг ард биш.
Түлхэж, суллахад энэ дугуйгүй, замгүй "унадаг дугуй" нь хажуунаас нь тогших үед ч өөрийгөө засдаг.
Тиймээс энэ нь гироскоп эсвэл касторын нөлөөллөөс бусад зүйл нь дугуйг өөрөө жолоодох замаар өөрийгөө тогтворжуулах хандлагатай байх ёстойг нотолж байна. Үүнийг тайлбарлахын тулд судлаачид массын хуваарилалт, ялангуяа жолооны угсралт нь гол зүйл гэж үздэг.
Шүүрний жишээ рүү буцаж ороход Руина хэлэхдээ, 'TMS нь жолооны тэнхлэгээс урагш чиглэсэн масстай, мөн хүрээ доторх масстай. Унадаг дугуйны урд хэсэг унахад илүү хурдан унадаг, яг л гартаа харандаа барьвал шүүрнээс хурдан унахтай адил.
Тиймээс урд масс арын массаас хурдан унадаг ч жолооны тэнхлэгээр хоорондоо холбогддог. Тиймээс илүү хурдан унах гэж оролдохын тулд урд хэсэг нь жолоодлоготой болж, дугуйг буцаан авчирдаг.’
Ruina энэ нь унадаг дугуйны тогтвортой байдлын асуудлыг шийдэж чадахгүй хэвээр байгааг онцолж байна, тэр дундаа унадаг дугуйгүй дугуйтай холбоотой. Гэхдээ энэ нь дугуйн дээр хэрхэн босоо байх тухай шинэ асуултуудыг төрүүлдэг бөгөөд энэ нь хэзээ нэгэн цагт дизайны үндсэн өөрчлөлтийг авчирч магадгүй юм.
Судлаачдын хэлснээр: 'Эдгээр үр дүн нь одоогийн нийтлэг унадаг дугуйн загварыг бий болгосон хувьслын үйл явц нь дизайны орон зайд ашигтай байж болзошгүй бүс нутгийг хараахан судлаагүй байж магадгүй гэдгийг харуулж байна.'
